Kamienie milowe oraz sygnały ostrzegawcze
we wczesnym rozwoju społeczno-komunikacyjnym

Opracowanie pochodzi ze strony Fundacji  „Wsparcie na starcie”

Autor: mgr Maja Kłoda- psycholog,  terapeuta wczesnej interwencji

 ROZWÓJ DZIECKA 0 – 7 mc

• reaguje na głos: odwraca się, wierci (0 – 1 mc)
• nawiązuje kontakt wzrokowy (0 – 1 mc)
• rozwija uśmiech społeczny (1 – 3 mc)
• głużenie – wydawanie przypadkowych dźwięków (1 – 3 mc)
• uważnie obserwuje twarze (2 – 3 mc)
• uśmiecha się na dźwięk znajomego głosu (2 – 3 mc)
• odpowiada na głos innej osoby wydając dźwięki (4 – 6 mc)
• podejmuje zabawę w a-kuku (4 – 7 mc)
• patrzy na najbliższe osoby, kiedy je nazwiemy (4 – 7 mc)
• odróżnia emocje po tonie głosu (4 – 7 mc)
• pierwsze gesty społeczne: odpowiada machaniem na „papa” (4 – 7 mc)
• lubi, czerpie przyjemność z zabaw relacyjnych (łaskotki, bujanie) (4 – 7 mc)
• interesuje się swoim odbiciem w lustrze (5 – 7 mc)
• gaworzenie – sylaby, powtarzanie dźwięków z otoczenia (ok. 6 mc)

0 – 7 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• nie uśmiecha się na dźwięk znajomego głosu
• nie uśmiecha się do osób
• nie przejawia uczuć / przywiązania wobec znaczących opiekunów
• wydaje się nie czerpać przyjemności z przebywania z innymi
• wydaje się nie czerpać przyjemności z kontaktu fizycznego ze znaczącym opiekunem, jest obojętne / unika zabaw relacyjnych
• wydaje się nie reagować na głos opiekunów i inne dźwięki w otoczeniu
• ma trudności z wyciszeniem się, potrafi mocno płakać przez długi czas
• nie podejmuje prób zabawy wydawanymi przez siebie dźwiękami

ROZWÓJ DZIECKA 8 – 12 mc

• patrzy na znany obiekt na obrazku, kiedy zostanie nazwany (8 – 9 mc)
• bada przedmioty w różnorodny sposób (potrząsa, rzuca, uderza, ściska) (8 – 10 mc)
• jest zainteresowane obrazkami w książkach (9 – 12 mc)
• naśladuje proste gesty (np. machanie, brawo, kręcenie głową na nie) (9 – 12 mc)
• angażuje się w proste zabawy społeczne (np. turlanie piłki, idzie rak) (9 – 12 mc)
• gaworzy ze zmienną intonacją (7 – 9 mc)
• pojawiają się zbitki sylab oznaczające osoby (mama, tata) (8 – 10 mc)
• reaguje na „NIE” – zaprzestaje działania i patrzy na dorosłego (9 – 12 mc)
• jest zaniepokojone, płacze kiedy znaczący opiekun oddala się (8 – 12 mc)
• wykazuje niepokój, zawstydzenie wobec obcych osób (8 – 12 mc)
• wykazuje szczególne zainteresowanie, preferuje określone zabawki i osoby (8 – 12 mc)
• preferuje, wyróżnia mamę / znaczącego opiekuna spośród innych osób (8 – 12 mc)
• powtarza w adekwatnym kontekście proste wykrzyknienia (np. o-oo, aha) (12 mc)
• sprawia mu przyjemność naśladowanie innych osób w zabawie (10 – 12 mc)naśladuje gesty i dźwięki, aby przyciągnąć uwagę dorosłych (10 – 12 mc)
• reaguje na proste polecenie poparte gestem (np. „Daj”) (9 – 14 mc)

8 – 12 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• nie gaworzy, nie wypowiada znaczących zbitek sylabowych (mama, tata, baba itp.)
• nie naśladuje prostych gestów (np. machania papa, potakiwania / przeczenia głową, bicia brawa)
• wydaje się nie reagować na zmiany w środowisku (nowe miejsca, osoby, zabawki)
• nie poszukuje / nie dąży do znaczącego opiekuna, gdy jest zaniepokojone, zestresowane
• wydaje się nie być zainteresowane zabawami relacyjnymi (a-kuku, itp.)

ROZWÓJ DZIECKA 12 – 24 mc

• używa w sposób funkcjonalny komunikatu „Nie” (13 – 15 mc)
• podąża za prostymi, jednoetapowymi poleceniami (np. „Siadaj”, „Chodź do mnie”, „Pokaż nosek”, „Przytul misia” itp.) (14 – 18 mc)
• wypowiada pojedyncze, proste słowa (np. baba, tam, lala) (14 – 18 mc)
• powtarza słowa zasłyszane w rozmowach innych osób (16 – 18 mc)
• wysłuchuje krótkiej bajki z ilustrowanej książeczki (15 – 20 mc)
• identyfikuje podstawowe części ciała (głowa, oko, nos, brzuch) (15 – 24 mc)
• rozpoznaje nazwy znanych osób i przedmiotów (18 – 24 mc)
• wskazuje obiekty / obrazki, kiedy zostaną nazwane (18 – 24 mc)
• buduje proste zdania dwuwyrazowe (np. mama śpi, tata am) (18 – 24 mc)
• naśladuje zachowania osób z otoczenia – dorosłych i innych dzieci (18 – 24 mc)
• zaczyna przejawiać zachowania prowokacyjne, buntownicze(18 – 24 mc)
• dąży do większej niezależności, samodzielności (18 – 24 mc)
• słabnie lęk separacyjny, pojawia się gotowość do dłuższej separacji od znaczących opiekunów (18 – 24 mc)
• podejmuje równoległą zabawę z rówieśnikami (obok siebie) (18 – 24 mc)
• staje się coraz bardziej zainteresowane towarzystwem innych dzieci lub osób dorosłych (20 – 24 mc)
• podejmuje zabawy w udawanie (np. udaje, że rozmawia przez telefon, pije z kubka, myje misia itp.) (20 – 24 mc)

12 – 24 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• nie wypowiada przynajmniej 15 prostych słów po ukończeniu 18 m.ż
• nie konstruuje prostych, dwuwyrazowych zdań po ukończeniu 24 m.ż
• wydaje się nie znać funkcji przedmiotów codziennego użytku (szczotka, telefon, łyżka, kubek) po ukończeniu 15 m.ż
• nie imituje zachowań innych i / lub nie powtarza słów po ukończeniu 24 m.ż
• nie wykonuje prostych, jednoetapowych poleceń po ukończeniu 24 m.ż
• nie okazuje emocji (złość, strach, radość, smutek) w sposób zróżnicowany
• wydaje się nie rozpoznawać siebie (nie reaguje na odbicie w lustrze, nie reaguje na swoje imię, nie rozpoznaje się na fotografii)
• nie wskazuje intencjonalnie palcem i / lub nie zgłasza swoich potrzeb

ROZWÓJ DZIECKA 24 – 36 mc

• używa zaimków (ja, ty, my, wy itd.) (24 – 30 mc)
• rozumie większość kierowanych do niego komunikatów (24 – 40 mc)
• rozpoznaje i identyfikuje większość znanych obiektów rzeczywistych i na obrazku (26 – 32 mc)
• okazuje frustrację, kiedy nie jest rozumiane przez innych (28 – 36 mc)
• podaje podstawowe informacje o sobie: imię, wiek, płeć (30 – 36 mc)
• zna i odtwarza proste wierszyki, piosenki (30 – 36 mc)
• osoby obce są w stanie zrozumieć większość słów wypowiadanych przez dziecko (30 – 36 mc)
• rozumie proste określenia dotyczące położenia w przestrzeni (w, pod, na itp.) (30 – 36 mc)
• używa wielu słów (minimum 300-400), do opisywania swoich potrzeb i komentowania zdarzeń w otoczeniu (30 – 36 mc)
• podejmuje zabawy konstrukcyjne, manipulacyjne specyficzne, tzn. przystosowane do struktury i funkcji przedmiotu (24 – 30 mc)
• w sposób zróżnicowany okazuje szeroki wachlarz emocji (24 – 36 mc)
• z zainteresowaniem wysłuchuje dłuższych historyjek, chętnie czyta z dorosłym książeczki (24 – 36 mc)
• rozumie i potrafi zastosować się do prostych zasad (np. przez ulicę idziemy za rękę, nie niszczymy zabawek itd.) (30 – 36 mc)
• dobrze znosi dłuższą rozłąkę z rodzicami / znaczącymi opiekunami (36 mc)

24 – 36 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• często ślini się i / lub mowa jest bardzo niewyraźna
• nie potrafi komunikować się za pomocą krótkich zdań (2 – 3 wyrazowych)
• nie angażuje się w zabawę w udawanie
• nie używa przedmiotów zgodnie z ich przeznaczeniem (w zabawie i podczas rutynowych czynności)
• nie rozumie, nie wykonuje kierowanych do niego poleceń
• wydaje się nie być zainteresowane innymi dziećmi: nie przygląda im się, nie podchodzi, nie próbuje nawiązać kontaktu
• separacja od znaczących opiekunów jest bardzo trudna

ROZWÓJ DZIECKA 36 – 48 mc

• rozumie pojęcia „taki sam” i „różny”
• opanowuje podstawowe reguły gramatyki
• komunikuje się za pomocą coraz dłuższych zdań (5 – 6 słów)
• zadaje zróżnicowane pytania (kto? co? gdzie? kiedy? dlaczego?)
• mówi na tyle wyraźnie, że bez problemu jest rozumiane przez obcych
• opowiada krótkie wymyślone historyjki , bajki
• wykonuje dwu- i trzyetapowe polecenia
• potrafi przypomnieć sobie i odtworzyć fragmenty czytanych książeczek, oglądanych bajek
• podejmuje zabawy tematyczne, z symbolicznym wykorzystaniem przedmiotów oraz z użyciem wyobraźni
• rozumie pojęcie przyczynowości (Sprawiam, że rzeczy się dzieją)
• zaczyna rozwijać poczucie czasu (teraźniejszość, przyszłość, przeszłość)
• rozumie pojęcie przyczynowości (Sprawiam, że rzeczy się dzieją)
• w zabawie odgrywa role społeczne (mama, lekarz, kierowca itp.)
• podejmuje zabawę / współpracuje z innymi dziećmi, potrafi dzielić się zabawkami
• potrafi krótko czekać na swoją kolej w grze / zabawie
• potrafi trzymać się tematu w czasie rozmowy z drugą osobą
• angażuje się w proste gry z regułami
• zazwyczaj ma trudności z odróżnieniem rzeczywistości od fantazji: może posiadać wyobrażonych przyjaciół bądź bać się wyobrażonych potworów

36 – 48 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• uporczywie lgnie do rodziców i płacze, gdy jest przez nich zostawiane
• wydaje się ignorować inne dzieci
• nie podejmuje interakcji, nie próbuje się komunikować z osobami spoza rodziny
• nie angażuje się w zabawy tematyczne, z użyciem wyobraźni
• ma duże trudności z kontrolą emocji – będąc złe lub smutne atakuje osoby bądź przedmioty w otoczeniu
• nie komunikuje się zdaniami dłuższymi niż trzywyrazowe
• nieadekwatnie używa zaimków „ja” i „ty”

ROZWÓJ DZIECKA 48 – 60 mc

• posługuje się zdaniami złożonymi z min. 5 słów
• w wypowiedziach poprawnie używa czasu przyszłego i przeszłego
• potrafi opowiadać dłuższe historyjki
• zapytane potrafi podać swoje nazwisko i adres
• dąży do sprawiania przyjemności, radości innym osobom, poszukuje aprobaty dorosłych
• rozumie i akceptuje podstawowe reguły życia społecznego (np. zasady zachowania obowiązujące w przedszkolu, zasady bezpieczeństwa)
• poszukuje towarzystwa rówieśników, inicjuje kontakty
• przystosowuje się do zmian w ustalonym porządku dnia
• angażuje się w gry i zabawy z ustalonymi regułami

48 – 60 miesiąc – sygnały ostrzegawcze

• prezentuje nasilone zachowania agresywne, nasilony lęk lub nieśmiałość
• jest niezdolne do separacji od rodziców / znaczących opiekunów
• bardzo łatwo się rozprasza, ma trudności ze skupieniem na jakiejkolwiek czynności dłużej niż 5 minut
• wykazuje niewielkie zainteresowanie zabawą z innymi dziećmi, unika / jest pełne rezerwy wobec rówieśników i dorosłych spoza rodziny
• sporadycznie angażuje się w zabawy naśladowcze i symboliczne
• rzadko jest radosne, przeważający nastrój to smutek lub złość
• nie wykonuje dwuetapowych poleceń
• nie potrafi podać podstawowych informacji o sobie (imię, nazwisko, wiek, imiona członków rodziny itp.)