Co zamiast karania?

Systematycznie, świadomie i konsekwentnie stosowane sposoby postępowania wychowawczego mają na celu wywarcie określonego wpływu na aktywność dziecka zarówno w sferze intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
Dzieci, by dobrze funkcjonowały, potrzebują jasnego, przewidywalnego i konsekwentnie przestrzeganego przez dorosłych systemu zasad. Taki system norm i zasad porządkuje życie domowe.

Jednym ze środków wychowawczych pozwalających na wprowadzenie względnie trwałych zmian w rozwoju dziecka jest konsekwencja określana jako z góry zaplanowane następstwa zachowania, stałe i niezależne od naszego nastroju, a zależne jedynie od zachowania samego dziecka. Konsekwencje, w przeciwieństwie do kar, uczą odpowiedzialności za własne postępowanie, ponieważ dzięki nim dziecko doświadcza skutków swoich wyborów. Przykładem tutaj może być ustalona zasada: po skończonej zabawie odkładasz rzeczy na półkę, jej konsekwencją natomiast, w przypadku braku zastosowania się do zasady, zabranie jakiejś przyjemności.

Regularne wyciąganie konsekwencji sprawia, że dzieci słuchają i poważnie traktują nasze słowa. Należy pamiętać, że w początkowej fazie pracy za pomocą konsekwencji może nastąpić przejściowe pogorszenie zachowań dziecka, które jest przyzwyczajone do typowych reakcji na przejawiane przez nie niepożądane zachowania i zna „repertuar” zachowań osoby dorosłej. Dziecko może próbować różnych sposobów powrotu do starych zachowań poprzez: agresję, krzyk, prośby, błagania, dyskutowanie. Gdy przekona się, że nowy sposób działania rodzica jest stały i niezmienny, zaczyna mu się podporządkowywać.

Dziecko zaczyna rezygnować z danego zachowania, gdy musi ponieść jego negatywne konsekwencje. Z drugiej strony zachowanie ulega wzmocnieniu, jeśli człowiek dostrzega jakieś korzyści z niego płynące. Dlatego też jeżeli na niewłaściwe zachowanie dziecka reagujemy wyciąganiem negatywnych konsekwencji, to nie wolno nam zapomnieć, aby w przypadku odpowiedniego zachowania zastosować pozytywne konsekwencje – tylko wówczas właściwe zachowanie może się utrwalić.

To w jaki sposób konsekwencje są wyciągane wpływa na ich skuteczność. Oto kilka wskazówek – konsekwencja być powinna:
szybka – natychmiast po przewinieniu;
skuteczna – doprowadzona do końca; nie wolno z niej zrezygnować czy przerwać w połowie, gdyż następnym razem dziecko poczuje się bezkarne;
stosowalna – możliwa do wyegzekwowania w praktyce; lepiej stosować krótkotrwałe konsekwencje, np.: „Dziś nie będziesz już oglądał bajek” niż „Masz zakaz oglądania bajek przez cały tydzień” – łatwiej wówczas dopilnować ich egzekwowania, a poza tym można częściej je stosować; ,,Dziś już nie możesz bawić się tą zabawką, skoro nie potrafisz się nią dzielić. Jutro spróbujesz ponownie”;
sprawiedliwa – proporcjonalna do przewinienia, czyli nie za surowa i nie za łagodna;
systematyczna – w każdym przypadku złamania umowy trzeba stosować konsekwencje; nie wolno zapowiedzieć konsekwencji i ich nie zastosować ! – podważamy w ten sposób własny autorytet;

Przykładowa karta pracy:
1.  Zasada brzmi…………….
2. Konsekwencją za jej nieprzestrzeganie jest……….

Opracowała Ewelina Kossakowska, Psycholog Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Czerwinie.

Literatura:
1. Olszewska N., ,,Konsekwencje jako skuteczny środek wychowawczy”.
2. Faber A., Mazlish E., ,,Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”.
3. Steede K., ,,10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”.

Skip to content